Portefeuillehouder

L. Grijsen

Rapportagedatum

15 maart 2022

Website: omgevingswet.deventer

Op 1 juli 2022 moet de gemeente Deventer klaar zijn om te kunnen voldoen aan de wettelijke verplichtingen die voortvloeien uit de Omgevingswet. Dit betekent dat producten en diensten geleverd moeten kunnen worden (bijvoorbeeld een omgevingsvergunning) en dat de werkprocessen en systemen hiertoe zijn voorbereid. Verder moet er voldoende gekwalificeerd personeel beschikbaar zijn om deze producten en diensten ook daadwerkelijk te kunnen leveren en de organisatie daarop ingericht zijn. Ten slotte moeten de inwoners van de gemeente Deventer weten op welke dienstverlening en ondersteuning van de gemeente zij kunnen rekenen vanaf de datum van inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2023.  

Maar dan zijn we er nog niet. Nadat de wet is ingegaan zullen we nog verder moeten door ontwikkelen. De wet en bijbehorende instrumenten bieden diverse mogelijkheden voor lokale afwegingen. Doordat in eerste instantie onder de nieuwe wet bestaande wetten en regels in stand blijven (de bruidsschat), kunnen we in de jaren 2022 en verder werken aan de invulling van eigen regels waar wij dat willen.

De implementatie Omgevingswet dient ervoor te zorgen dat alle voorgaande benodigde activiteiten worden uitgevoerd en geborgd.

Genomen besluiten:

• Programmabegroting 2016 vastgesteld november 2015;
• Diverse P&C documenten, waaronder 2e kwartaalrapportage 2018; 1e kwartaalrapportage 2019
• Plan van aanpak Implementatie Omgevingswet "Expeditie Deventer" vastgesteld 4-4-2017;
• Vrijgave omgevingsvisie voor zienswijze d.d. 27 maart 2019
• Vrijgave bestemmingsplan stad en dorpen voor zienswijze d.d. 19 maart 2019
• Plan van Aanpak Implementatie Omgevingswet 2.0 vastgesteld college d.d. juli 2019
• Omgevingsvisie vastgesteld gemeenteraad d.d. 18 december 2019
• Bestemmingsplan stad en dorpen (met verbrede reikwijdte) vastgesteld gemeenteraad d.d. juni 2020
•  Aanbesteding omgevingsplan software vastgesteld college d.d. december 2020

Te nemen besluiten:

• Plan van aanpak van een omgevingsplan/Nota van Uitgangspunten Omgevevingsplan (Q3 2022, gemeenteraad),
• Legesverordening Omgevingswet (Q2 2022, Gemeenteraad)
• Participatiebeleid (Q2 2022, Gemeenteraad)
• Participatieplicht buitenplanse Omgevingsplan Activiteiten (Q2 2022, Gemeenteraad)
• Adviesrechtbesluit bij Buitenplanse Omgevingsplan Activiteiten (Q2 2022, Gemeenteraad)
• Delegatiebesluit wijzigingen Omgevingsplan (Q2 2022, Gemeenteraad)

Het nieuwe Plan van Aanpak is vastgesteld. Per 1 januari 2019 is een nieuwe fase gestart, te weten de transitiefase. We werken op basis van 7 pijlers, te weten digitalisering, omgevingsvisie, omgevingsplan, processen, anders werken, participatie en monitoring.

De ingangsdatum van de Omgevingswet is verder uitgesteld. De beoogde in werking tredingsdatum is nog niet bekend gemaakt door het Rijk. Door de nieuwe ingangsdatum zal inhoudelijk het werk niet veranderen. In mei 2021 is agile werken geïntroduceerd om op 1 juli 2022 Omgevingswetproof te zijn in het primaire proces. Hiermee zorgen we er voor dat alle noodzakelijke besluiten zijn genomen en ingebed zijn in de processen om klaar te zijn voor de wettelijke verplichtingen die voortvloeien uit de Omgevingswet.

We verwachten ook geen frictiekosten, wel kunnen door de langere termijnen de kosten iets toenemen. Per pijler zal de stand van zaken verder worden toegelicht.

Wegwijzer kerninstrumenten
De nieuwe omgevingswet introduceert 4 kerninstrumenten voor gemeenten: omgevingsvisie, programma, omgevingsplan en omgevingsvergunning. De invulling en uitwerking van deze instrumenten is deels wettelijk bepaald en deels kan een gemeente zelf keuzes maken over de detaillering en werkwijze. Tweede helft 2020 is hiermee een start gemaakt, door a) kennissessies over de kerninstrumenten te organiseren en b) werksessies te organiseren waarin we onderzoeken hoe de huidige beleidsproducten zich verhouden tot de nieuwe kerninstrumenten. Naar aanleiding van de sessies is een concept wegwijzer opgesteld. Deze intern gerichte wegwijzer wordt de komende maanden verder ingevuld en gedeeld en besproken met collega’s. Doel is afspraken te maken hoe we in de praktijk de kerninstrumenten gaan toepassen en borgen in Deventer.

Omgevingsvisie
De omgevingsvisie is in december 2019 vastgesteld. De omgevingsvisie wordt in de praktijk gebruikt als kader en toetsdocument, o.a. door de carrousel. Daarnaast wordt aan de hand van casussen ervaren hoe je werkt met de omgevingsvisie en welke veranderingen er nodig zijn om in de geest van de omgevingswet te gaan werken. De afgelopen maanden is bijvoorbeeld aansluiting gezocht met lopende opdrachten en opgaven. Wat is de relatie tussen de omgevingsvisie en de opgave wonen en voorzieningen, fietsbeleid, klimaatadaptatieplan? Een gezamenlijke zoektocht, waarbij onder de omgevingswet de omgevingsvisie straks het enige ambitiedocument is met ambities voor de fysieke leefomgeving. Wat is de status van de andere opgaven/ wensen en uitwerkingen? Soms zal een opgave om actualisering van de omgevingsvisie vragen, soms is er sprake van een uitwerking in een programma of in een private overeenkomst. Een zoektocht die we aangaan door leren door te doen. Zie ook wegwijzer kerninstrumenten.

De casussen hebben veel inzichten opgeleverd, die we nu vertalen in een werkwijze. Hierin zijn eigenaarschap, integrale afweging op beleidsniveau en het beheer van de omgevingsvisie, zaken die in de organisatie belegd moeten worden. Tenslotte is er een start gemaakt met het meetbaar maken van de ambities uit de omgevingsvisie, deze worden vervolgens gerelateerd aan de ambities, doelstellingen en indicatoren in de programmabegroting.

Bestuurlijke communicatie en besluitvorming
In het najaar van 2020 zijn drie technische informatiesessies gehouden voor de raad over het omgevingsplan, het adviesrecht en de participatie bij initiatieven. Raadsleden zijn meegenomen in de huidige wetgeving en nieuwe wetgeving en er is een toelichting gegeven over wat er op details veranderen gaat. De raad heeft woensdag 25 november 2020 doorgesproken over deze onderwerpen en input meegegeven aan college. Woensdag 6 oktober 2021 is een consulterende raadstafel over de discussiememo adviesrecht, verplichte participatie en delegatiebesluit. De input vanuit deze raadstafel is meegenomen in de verdere uitwerking. In het tweede kwartaal van 2022 neemt de raad een besluit over adviesrecht, verplichte participatie en delegatiebesluit.

Werkprocessen
De noodzakelijke aanpassingen in de werkprocessen, onder andere vooroverleg en vergunningen, worden via een agile werkmethode doorgevoerd met de focus op de wettelijke vereisten. Niet wettelijke procesverbeteringen worden waar mogelijk opgepakt. Alle betrokken teams zijn vertegenwoordigd in de werkgroepen. Dit maakt dat er een goede verbinding is met de andere implementatie activiteiten omgevingsplan en digitalisering. Het agile werken begint zijn vruchten af te werpen. Er zijn meerdere voorstellen in de maak die verbetering van de huidige werkwijze inhouden en bijdragen aan de implementatie van de Omgevingswet. Zo worden de afspraken over samenwerking en advisering zowel intern als extern aangescherpt en vastgelegd. Tevens wordt een samenvoeging van processen voor de eerste beoordeling van initiatieven in de fysieke leefomgeving onderzocht, denk aan initiatieven tot gebiedsontwikkeling, vergunningverlening of omgevingsplanherziening.

Personeel en organisatie
Voor medewerkers uit de direct betrokken teams blijven we via de digitale leeromgeving onderwerpen aanbieden over de basis van de Omgevingswet. In het najaar zijn we gestart met verdiepen op kennis. Het verdiepingstraject omgevingsplan is afgerond, deze groep medewerkers werken nu door aan de voorstellen voor het omgevingsplan en zijn aanspreekpunt voor collega’s met inhoudelijke vragen over het omgevingsplan.  
Verder wordt in verschillende werkgroepen het samenwerken aan de implementatie gecombineerd met kennis opdoen. De komende maanden wordt maatwerk aangeboden aan de verschillende functies om kennis en ervaring met de omgevingswet op te doen. De monitor anders werken zetten we periodiek in om in 2021 feedback te krijgen hoe medewerkers kijken naar de implementatie en om gericht acties uit te zetten om medewerkers verder voor te bereiden.

Omgevingsplan
Het omgevingsplan voor Deventer is volop in ontwikkeling. Deze zal de komende jaren gefaseerd worden opgebouwd en worden doorontwikkeld. In 2020 zijn hiervoor al twee grote mijlpalen bereikt. Het bestemmingsplan Deventer Stad en Dorpen (bestemmingsplan verbrede reikwijdte) en de Verordening fysieke leefomgeving zijn in juli 2020 door de gemeenteraad vastgesteld.  

De projectgroep Omgevingsplan is vormgegeven en ingeregeld voor de periode 2021/2022. In deze projectgroep zitten medewerkers van verschillende teams en vertegenwoordiging van de Omgevingsdienst. Dit projectteam voert de regie op de verschillende acties die nodig zijn om het omgevingsplan te ontwikkelen. Om het kennisniveau op peil te brengen is een intern opleidingstraject omgevingsplan uitgevoerd. Aan deze training zijn, naast de projectgroepleden, ook nog meer collega's aangesloten. Hierdoor is het mogelijk om kennis breder binnen de organisatie te verspreiden. De projectgroep is er in eerste instantie op gericht om de minimale acties voor het omgevingsplan die nodig zijn bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet in beeld te brengen en te realiseren.  

Het projectteam heeft een aantal bouwstenen opgeleverd voor het plan van aanpak voor het omgevingsplan. In dit plan van aanpak wordt richting geven aan het proces voor het verder ontwikkeling en fasering van het omgevingsplan. Het plan van aanpak wordt gedeeld met het college en de Raad.

Participatie
In november 2020 is de raad in technische informatiesessies bijgepraat, o.a. over participatie. Vervolgens heeft onder leiding van Pascale Georgopoulou een werksessie plaatsgevonden. De raad heeft daarin aan de hand van casussen nagedacht over wanneer participatie al dan niet verplicht zou moeten worden gesteld en welke aandachtspunten ze wil meegeven voor het participatiebeleid. Deze punten zijn verder uitgewerkt en weergegeven in de discussiememo die in een raadstafel in Q3 2021 is besproken. Het besluit over de verplichte participatie neemt de raad in het tweede kwartaal 2022. Het participatiebeleid (o.a. n.a.v. motie Nooren) is in concept opgesteld en gaat in Q2 ter besluitvorming naar de raad. Als bijlagen bij dit participatiebeleid worden gevoegd: ‘Participatie bij Omgevingsvisie, Omgevingsprogramma en Omgevingsplan’ en het ‘Stappenplan participatie voor initiatiefnemers’.

Digitalisering
Voor het opstellen en publiceren van omgevingsdocumenten (omgevingsplan en -visie) is specifieke software nodig.

Voor het maken en publiceren van toepasbare regels werken we met BerkeleyBridge. Hiermee kunnen we check- en aanvraagformulieren worden gemaakt en worden aangeboden via het nieuwe Omgevingsloket. Voor het oefenen met toepasbare regels trekken we regionaal op. Omdat dit een nieuwe tak van ‘sport’ is, zetten we vooral in op het vergaren van kennis, bepalen wat klaar moet zijn op 1 juli en wat is er nodig om als 1 overheid op te treden richting een initiatiefnemer (1 loket, 1 overheid). Hierbij is het ons (Deventer) gelukt om een eigen check te maken voor de activiteit uitrit en deze zichtbaar te maken in het nieuwe Omgevingsloket.

Wij hebben voor het maken en publiceren van omgevingsdocumenten TerceraGo aangeschaft. Wij zijn gestart met het oefenen met de plansoftware. Het is voor de medewerkers niet alleen een nieuw pakket maar ook echt een geheel nieuwe manier van werken. Het DSO is eind jaar geupdate en de softwareleveranciers zijn bezig om de software aan te passen. Dit gaat minder voortvarend dan gepland. Daarbij zijn er nog steeds essentiële issues die opgelost moeten worden voordat de wet in werking kan treden, zoals het geautomatiseerd bekendmaken en publiceren van wijzigingen van het omgevingsplan, en de DSO-viewer. Voor ons betekent dit dat het oefenen met de software bemoeilijkt wordt, doordat niet de gehele keten doorlopen kan worden.

Een belangrijke wettelijke eis vanuit de Omgevingswet is het digitaal kunnen ontvangen van aanvragen om een omgevingsvergunning. De software die in het VTH-domein (Powerbrowser2020) wordt gebruikt voor het ontvangen en behandelen van omgevingsvergunningen is in omgevingsdienst-verband aangeschaft. PB2020 heeft een grote update ondergaan en kunnen we blijven gebruiken voor het ontvangen en verlenen van omgevingsvergunningen en meldingen onder de Omgevingswet. Technisch gezien hebben de we de noodzakelijke koppelingen gelegd:
- wij kunnen een omgevingsvergunning ontvangen en verwerken vanuit het nieuwe Omgevingsloket via PB2020
- wij zijn via PB2020 aangesloten op de Samenwerkingsfunctionaliteit (SWF) van het DSO waarmee wij adviezen kunnen vragen aan onze ketenpartners (ODIJ, veiligheidsregio, provincie, rijksdiensten, waterschappen, GGD, etc.) die zelf niet hoeven te zijn aangesloten op de PB2020 omgeving zelf.
Ons beeld is dat wij de vergunningketen goed werkend zullen krijgen voor 1 juli 2022.

Datagedreven werken/monitoring
Eind 2020 is de gemeenteraad geïnformeerd over datagedreven werken, informatieveiligheid en privacy. In juni 2021 vond een vervolgsessie plaats met de raad over specifiek datagedreven werken. De raad heeft aangegeven graag handvatten te krijgen hoe gemeenteraden het debat over digitaliseringsvraagstukken op een constructieve en goed geïnformeerde manier kunnen voeren.  

Op koers

De algemene uitvoering vindt plaats binnen de gestelde kaders.

Behoeft aandacht

De dekking bestaat uit diverse posten.

De raad heeft via 3 besluiten (begroting 2016, 2e kwartaalrapportage 2018 en 1e kwartaalrapportage 2019) €1.790.000 eenmalig beschikbaar gesteld. Aanvullend heeft de raad middelen beschikbaar gesteld om de basisregistraties op orde te brengen. Dit gaat om een bedrag van €1.062.500.

Daarnaast is binnen programma 5 het “oude” budget actualisatie bestemmingsplannen structureel voor €200.000 beschikbaar (inclusief overhead). De inzet vanuit de organisatie wordt veelal gedaan door medewerkers waarvan de uren reeds zijn gedekt, zoals de inzet van de transitiemanager en de inzet van de organieke kerngroep en het opleidingsbudget vanuit personeel en organisatie.

Voor de jaren na 2021 wordt per jaar de budgetvraag beoordeeld; vooralsnog wordt hiervoor weerstandsvermogen aangehouden. De huidige verwachting is dat de inzet 2022 gedekt kan gaan worden met de budgetoverheveling vanuit 2021 aangevuld met de bestaande beschikbare budgetten. Omdat de periode na 2022 en verder formeel nog niet volledig gedekt is zal financiën nu oranje moeten scoren.

Nee

Nee

Nee

Er heeft in 2021 een onder uitputting plaatsgevonden. Dit werd met name veroorzaakt door de uitstel van de omgevingswet van 1 januari 2022 naar 1 juli 2022. Op dit moment is duidelijk dat die laatste datum ook verder wordt doorgeschoven door het Rijk. Een deel van de besteding van de voorbereiding is direct gekoppeld aan het moment van inwerking treding van de wet. Deze kosten schuiven dus mee.

Kostenraming en dekking per jaar (x €1)

Afwijkingen t.o.v. jaarschijf begroting (x €1)

De herijking gaat mogelijk eenmalig aanvullend budget vragen.

Nog vast te stellen bij de jaarrekening

Op koers

Vooralsnog kunnen de risico’s (m.u.v. structurele effecten implementatie) opgevangen worden binnen het projectbudget zelf door als ze zich voordoen andere keuzes te maken.   

Al verschillende keren heeft door de minister besloten om de Omgevingswet uit te stellen. Eind februari 2022 is bekend geworden dat de verwachte inwerkingtredingsdatum 1 januari 2023 is. De koepels waaronder de VNG zijn op dit moment in gesprek met de minister over de financiële gevolgen van dit uitstel. Gemeenten moeten hoogstwaarschijnlijk extra kosten maken voor de implementatie van de Omgevingswet. In het interbestuurlijke financiële akkoord over de Omgevingswet uit 2016 is overeengekomen dat de verschillende overheden de implementatie kosten zelf dragen en dat over de verwachte maatschappelijke baten geen korting zal komen. Onderzocht wordt hoe moet worden omgegaan met deze extra kosten. Dit kan invloed hebben op de begroting Omgevingswet van Deventer.  

Menselijke capaciteit ondanks beschikbare middelen niet op de markt te verkrijgen en andere prioriteiten.  
Het grootste knelpunten doet zich voor bij de juridisch planologen die o.a. nieuwe bestemmingsplannen maken. De huidige werkdruk is hoog, er lopen veel (woningbouw)initiatieven. Dit is bijvoorbeeld ook te zien bij de hoge legesinkomsten. Dezelfde medewerkers moeten echter ook begeleid en opgeleid worden voor het werken met het (wijzigen van het) omgevingsplan in de beschikbare software (TerceraGo). Omdat tijdelijke aanvullende capaciteit op de arbeidsmarkt amper te vinden is, komt al het werk te liggen bij een kleine groep medewerkers.  

In het eerste kwartaal van 2022 staat een risicosessie gepland met een brede groep belanghebbenden.  Bestaande risico’s worden herijkt en aan de hand van de actualiteit wordt beoordeeld of het project in haar fase nieuwe risico's kent.  

Op koers

Voor de Omgevingswet wordt gewerkt aan participatiebeleid waaraan initiatiefnemers moeten voldoen, indien zij een initiatief hebben. Ook neemt de gemeenteraad vóór invoering van de nieuwe wet een besluit over verplichte participatie en adviesrecht. In het najaar 2020 zijn we hierover in gesprek geweest met college en raad.

Er is een nieuwe planning gemaakt voor activiteiten rondom de Omgevingswet, ook voor college en raadsleden.

De algemene communicatie over de Omgevingswet met bewoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties wordt in Q2 2022 opgestart. Landelijk is hiervoor een toolkit ontwikkeld, waarvan we ook in Deventer gebruik kunnen maken.

Risico's

25% van €400.000

Vaststellen PvA en goede beheersing

10% van €500.000

Goed aansluiten op landelijke ontwikkelingen. Feitelijk is dit risico nu bewaarheid geworden.

In de transformatiefase zullen beleidskeuzes en financiële gevolgen integraal inzichtelijk moeten worden gemaakt. Een deel zal niet kunnen worden voorkomen en is autonoom.

Goede fasering en realistische mijlpalen en veel werk met werk maken.

Als Deventer kunnen we alleen proberen de gevolgen te beperken door het opzetten van een goede communicatie. We hebben geen invloed op de voortgang van het DSO project.

We overleggen tijdig met teammanagers welke capaciteit beschikbaar moet zijn.